مهدی زرتشت
در طول یک سال، میزان ناآرامی ها در سراسر افغانستان بطور
چشمگیر افزایش یافته است. طالبان با گذشت هر روز مناطق جدید افغانستان را تصرف می
کنند، گروه های منصوب به دولت اسلامی، بر نفوذ شان افزوده و در نقاط مختلف کشور فعالیت
شان بیشتر شده است. این در حالی است که از یکسو آمار تلفات نیروهای امنیتی دولتی
افزایش یافته است و از سوی دیگر، دولت برای مهار مناطق مختلف کشور، ناکام مانده و
به نظر می رسد که نمی تواند هیچ کاری انجام بدهد. مهم تر از آن، صف بندی های سیاسی
کاملاً مشخص شده و درون حکومت وحدت ملی، انشقاق به میان آمده است.
در پیوند به حوادث اخیر امنیتی (جلریز، فاریاب و شمال
افغانستان) معاون اول ریاست جمهوری و معاون رئیس اجرایی دولت وحدت ملی موضع شان را
اعلام کرده اند. اکنون اشرف غنی در یک صف است و معاونین دولت وحدت ملی در جبهه
مخالف آن. همچنان، مردم افغانستان امروز امیدشان را از دست داده و نسبت به دولت،
کاملاً بی باور شده اند. با گسترش فعالیت های تروریستی طالبان و گروه های تروریستی
دیگر بخصوص در مناطق مرکزی و شمال افغانستان، اکنون رهبران هزاره و ازبیک و تاجیک
تلاش دارند تا یک جبهه واحد را تشکیل بدهند. این رهبران، می گویند که از هر راه
ممکن، امنیت مناطق شان را حفظ خواهند کرد و در مقابل طالبان و گروه های تروریستی
(که اغلب پشتون اند) خواهند جنگید.
محمد محقق معاون رئیس اجرایی و یکی از رهبران هزاره در جلسه
عید به مردم هزاره گفت، که دولت نمی تواند امنیت ما را تأمین کند و بنابراین، ما
مردم را مسلح می کنیم تا از مناطق شان دفاع کنند. او از موضع نادرست دولت اشرف غنی
در قبال طالبان و داعش به شدت انتقاد کرد و افزود که اشرف غنی خود عامل ناامنی است.
به گفته ی او، اشرف غنی عمداً می خواهد مناطق مرکزی و شمال افغانستان را ناآرام
بسازد. همچنین، گسترش بی سابقه ناامنی ها و حملات مرگبار طالبان در شمال افغانستان
(بخصوص استان فاریاب) ژنرال دوستم را نیز ناراحت و خشمگین کرده است. در حالی که
اشرف غنی رئیس جمهور از مصالحه با طالبان حرف می زند؛ اما جنرال دوستم با صراحت
اعلام کرد که در مقابل طالبان خواهد جنگید و اجازه نمی دهد تا طالبان مناطق بیشتر
را تصرف کند. از سوی دیگر، برخی موضع های اخیر دولت اشرف غنی و تیم او (چهره های
بانفوذ پشتون) موجب نارضایتی شدید میان رهبران تاجیک (از جمله عطا محمد نور) شده
است. اکنون باور عموم بر این است که دولت اشرف غنی تحت حمایت غرب، می خواهد شمال
افغانستان را ناامن سازد. بخاطر همین، چند روز پیش رهبران ازبیک، هزاره و تاجیک
(رهبران شمال) در جریان یک جلسه توافق کردند که متحد شوند و علیه نیروهای طالبان و
داعش موضع واحد اختیار کنند. این گزارش، اکنون با واکنش های زیادی روبرو شده است.
در این باره، عطا محمد نور استاندار بلخ در صفحه رسمی خود
نوشت که «ما به کمک همدیگر، جلو فعالیت های طالبان و داعش را خواهیم گرفت. ما
متحدان همدیگر هستیم و اجازه نمی دهیم تا جنگ به مرزهای استان های شمالی افغانستان
برسد.» عطا محمد نور همچنان در فیسبوک خود نوسته است که «جنگ خونين فارياب، كندز،
خوست و كابل، نشان می دهد که ناامنی در حال افزایش است. ما از دولت و نهادهای
امنیتی می خواهیم که برای مهار فعالیت های طالبان، اقدامات جدی و فوری انجام دهند.
در غیر آن صورت، اوضاع از کنترل خارج خواهد شد. بى تفاوتى حكومت در ارتباط به
وضعيت امنيتى نگران كننده و پرسش بر انگيز است. امنيت مردم به مراتب با ارزش تَر
از نشست هاى صورى و اقدامات نمايشى است. مردم نمی توانند بیشتر از این، تحمل کند.»
جنرال دوستم در صفحه رسمی فیسبوک خود نوشته است که «اگر
جنرال دوستم از معاونیت ریاست جمهوری استعفاء بدهد و مناطق تُرک نشین قطغن،
ترکستان و هزاره جات از دولت مرکزی حمایت نکنند و تصمیم بگیرند که کشور جدیدی را
ایجاد کنند، شما چه نظر دارید؟» جنرال
دوستم بازهم نوشته است که «سناتور جان میکن در ملاقات با دوستم گفته است: هنوز هم
جنرال دوستم می تواند با حمایت از ائتلاف جهانی مبارزه علیه تروریسم، طالبان را
شکست بدهد. اگر ناامنی ها در شمال افزایش یابد، روسیه آماده است با حمایت از
ائتلاف رهبران هزاره و ازبیک به رهبری جنرال دوستم، جلو ناامنی ها در شمال را
بگیرد. در این صورت طالبان در مقابل نیروهای جنگجوی هزاره و ازبیک شکست خواهد خورد
و با سقوط استان های شمال، شمال شرق و مرکز افغانستان، تشکیل یک دولت مستقل و
خودمختار (مانند 1992) این بار هزاره ها و ازبیک ها با حمایت روسیه، هند، ترکیه و
ایران و کشورهای آسیای مرکزی، حقیقت انکار ناپذیر است.»
محقق در سخنرانی خود گفت:
«مردم نباید نگران و ناامید باشند؛ مردم باید برای مقابله با هر نوع شرایط آماده
باشند. از مساجد تا سنگرها و مناطقی که با دشمن مرز دارید، برای حفاظت از خود و
خاک تان آماده باشید.»
نمایندگان و کارشناسان چه
فکر می کنند؟
موضع اخیر رهبران قدرتمند جهادی، با واکنش های زیادی مواجه
شده است. برخی از کارشناسان و نمایندگان شورای ملی از آینده کشور به شدت نگران
هستند. آنها می گویند، اگر دولت اشرف غنی امنیت تمام مناطق افغانستان را تأمین
نکند، آینده نگران کننده خواهیم داشت.
شهزاده شاهد یکی از اعضای پارلمان کشور می گوید: «در حال
حاضر، در کشور دولت مشروع وجود دارد. راه درست این است که اقوام، رهبران جهادی و
شخصیت های بانفوذ کشور با حکومت همکاری کنند. هر نوع حرکت که خارج از حکومت و
نیروهای امنیتی باشد، خطرناک است. محقق، دوستم و عطا محمد نور از رهبران بانفوذ و
قدرتمند هستند؛ اما فعالیت های آنها باید با نیروهای امنیتی کشور هماهنگ شود. در
غیر این صورت، آینده نگران کننده است.»
ناهید فرید یکی دیگر از اعضای پارلمان می گوید: «اتحاد سه
رهبر شمال، با اهمیت است و برای تأمین امنیت مفید می باشد. اما واضح است که حرکت
آنها باید با دولت افغانستان و نیروهای امنیتی کشور هماهنگ باشد. اگر رئیس جمهور
افغانستان توانایی تأمین امنیت را ندارد، باید استعفاء بدهد. بخاطری که در غیر آن
صورت، رهبران جهادی در مناطق مختلف کشور به فعالیت های شان بطور مستقلانه آغاز
خواهند کرد.»
داود کلکانی از دیگر اعضای پارلمان گفته است: «این اتحاد
برای دفاع از کشور و تقویت نیروهای امنیتی است. در شمال افغانستان، اوضاع امنیتی
با گذشت هر روز بدتر می شود. دقیقاً به همین خاطر است که مردم باید در مورد آینده
و امنیت خود تصمیم بگیرند.»
گل پاشا مجیدی عضو پارلمان از استان پکتیا می گوید: «اتحاد
محقق، دوستم و عطا محمد نور کار درست است. اما اگر امنیت را نیروهای امنیتی تأمین
کند، بهتر است. بخاطری که این ائتلاف ها به معنای مسلح سازی مردم است. مسلح سازی
مردم نتیجه خوب ندارد. امیدوارم حرکت رهبران جهادی در چوکات نیروهای امنیتی کشور
باشد نه خارج از آن.»
اما کارشناسان به جنبه های دیگر این ائتلاف نگاه می کنند.
از نظر آنها، این ائتلاف (با توجه به دهه جنگ های داخلی) از روی ناگزیری است و
دقیقاً به همین خاطر، نمی توان زیاد امیدوار بود.
رزاق مأمون وبلاگ نویس و روزنامه نگار در این خصوص نوشته
است که «همواره گفته می شود که سه نیروهای سیاسی- نظامی شمال (محقق، دوستم و عطا
محمد نور) علیه طالبان و داعش متحد شده اند. اما حقیقتی که در باره آن نوشته نمی
شود، این است که این سه رهبر در زمان حامدکرزی نه تنها با هم متحد نبودند و علیه
طالبان ایستاد نشدند، بلکه در تلاش بودند تا یکدیگر را سبوتاژ کنند. به همین خاطر،
جنبش ملی دوستم، ده سال در پشت دروازه های قدرت باقی ماند.»
او می گوید که ائتلاف این سه جریان سیاسی، در گذشته نیز
شکست خورده است. بنابراین، به ائتلاف تازه آنها نیز نمی توان امیدوار بود.
محمد اسحاق فیاض مؤرخ و کارشناس و روزنامه نگار هزاره
(فعلاً مقیم ترکیه) می نویسد:
حوادث خونین اخیر در جلریز، زابل، دایچوپان، فاریاب، قندوز
و بدخشان، افغانستان را یکبار دیگر به سوی تنش های قومی و جنگ های داخلی پیش می
برد. دقیقاً همین واقعیت است که سه رهبر جهادی را در کنار هم قرار داده است:
دوستم، محقق و عطا محمد نور. در این مورد، سه نکته را یادآوری می کنم:
اول؛ آیا
مسلح شدن هزاره ها، ازبیک ها و تاجیک ها در نقاط مرکزی و شمالی افغانستان، می
تواند به سود این مردم باشد؟ هزاره ها، ازبیک ها و تاجیک ها در شروع سال 2001 به
پروسه خلع سلاح عمومی پیوستند و به جای جنگ، به دانشگاه ها رفتند. بنابراین، اگر
مردم اسلحه را بگیرند، آن وقت از علم و فرهنگ عقب می مانند و مجبور می شوند که
بجنگند.
دوم؛ سکوت
دولت وحدت ملی (بخصوص اشرف غنی) در پیوند
به حوادث خونین شمال و جلریز و دایچوپان، جداً سوال برانگیز است. برای درک این
واقعیت، دو فرضیه داریم: یا دولت توانایی دفاع و عکس العمل را در برابر خشونت های
قومی ندارد؛ یا دولت عمداً حوادث را به مسیر قومی و نفاق ملی هدایت می کند. در هر
صورت، هر دو گزینه به نفع هیچ یک از رهبران دولت وحدت ملی نیست.
سوم؛ تجربه های اخیر نشان داده است که رهبری کشور به دست
پشتون های محمد زایی، هیچ وقت موفق نبوده است. سرانجام دولت محمدزایی، به منازعه
قومی بدل شده است. ترکی،
حفیظ الله امین و نجیب الله و سرانجام اشرف غنی احمد زی نمونه های قوی آن است.
حفیظ الله امین و نجیب الله و سرانجام اشرف غنی احمد زی نمونه های قوی آن است.
چهارم؛ نکته آخر اینکه؛ جنرال دوستم نقش اساسی را در
سرنگونی دولت نجیب الله داشت و اکنون نیز سفر او به شمال، می تواند نقش اساسی را
در تحولات امنیتی کشور داشته باشد. در این صورت، دولت بهتر است که از تلاش های
نظامی جنرال دوستم در شمال حمایت کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر