زنگـــار

مروری بر مهم­ترین رویدادهای افغانستان در یک هفته گذشته

مهدی زرتشت

شنبه 16 جدی 1390

سال 2011 به پایان رسید و سال 2012 شروع شد. یکشنبه هفته گذشته مطابق با یکم جنوری، در بسیاری از کشورهای جهان سال نو میلادی جشن گرفته شد. بر طبق معمول، بسیاری از رسانه های جهانی، با نشر مطالب تحقیقی و تحلیلی، تمام حوادث و رویدادهای مهم یک سال گذشته میلادی را منتشر می کنند. این گزارش ها، از هنر گرفته تا اقتصاد و سیاست و فلسفه را شامل می شود. اما برجسته ترین مطالب، نشرگزارش اتحادیه بین المللی خبرنگاران بود که از گراف بلند خشونت علیه خبرنگاران در سراسر جهان خبر می داد. بر اساس این گزارش: «در سال 2011 میلادی، بیش از صد تن از خبرنگاران و کارمندان رسانه ها در سرتاسر جان کشته شده اند...» در این گزارش آمده است که «در جریان سال 2011 میلادی، یک صد و شش خبرنگار در تمام جهان کشته شده اند، در حالی که تعداد خبرنگاران قربانی در سال 2010 میلادی به نود و چهار تن می رسید.» همچنان به نقل از این گزارش «بیست تن از خبرنگاران، امسال در نتیجه حوادث طبیعی و متباقی در اثر رخداد های خشونت آمیز کشته شده اند.» اتحادیه مذکور جدولی را برای نشان دادن آمار خشونت در کشورها تهیه کرده بود که در آن کشور پاکستان در مقام اول قرار گرفته و افغانستان نیز یکی از کشورهایی خوانده شده بود که خشونت علیه خبرنگاران در آن خیلی برجسته بوده است. این در حالی است که چند روز قبل از نشر این گزارش، موسسه نی یا سازمان حمایت از رسانه های آزاد افغانستان، در گزارش خود نوشته بود که «میزان خشونت ها علیه خبرنگاران 38 درصد افزایش یافته است.» مطابق به این گزارش «امسال 80 مورد خشونت با خبرنگاران صورت گرفته است.» که این خشونت ها، ابعاد مختلفی را در بر می گیرد. اما در هردو گزارش، تهیه کنندگان، از دولت ها و مجامع بین المللی خواسته بودند تا با رعایت قانون و احترام و حراست از حق و حقوق رسانه ها و خبرنگاران، از ادامه این روند، جلوگیری کنند.

در آغاز سال نو میلادی، وزارت خارجه کشور گفت که قرار است گفت و گو ها در مورد امضای سند مشارکت استراتیژیک با ایالات متحده از ماه جاری میلادی در کابل آغاز شود.  پیمان استراتیژیک مسأله ای است که از ماه پیش بحث بر سر آن جریان داشت. در جرگه عنعنوی نیز روی آن بطور مفصل بحث صورت گرفت و به دنبال آن در کنفرانس بن دوم نیز مقام های کشورهای افغانستان و ایالات متحده آمریکا به اشتراک نمایندگان بیش از صد کشور جهان، در مورد این پیمان بحث و گفت و گو کردند.  اما در کنار اختلاف های گذشته میان دولت های افغانستان و ایالات متحده آمریکا بر سر امضای سند استراتیژیک برخی از پیشنهاد های جرگه عنعنوی نیز به عنوان پیش شرط های سخت در برابر دور تازه گفت و گو ها میان دو کشور بود. همچنان پیش از این نیز مقام های افغانی و آمریکایی گفته بودند که مسایل مورد اختلاف بر سر امضای سند همکاری های درازمدت ستراتیژیک میان دو کشور حل شده اما تا هنوز در برخی از مسائل دو طرف به موافقه نرسیده اند. یکی از مهم ترین پیش شرط های امضای سند استراتیژیک که از سوی آقای کرزی بارها با جدیت تمام مطرح شده، قطع کامل عملیات شبانه از سوی نیروهای آمریکایی است. حال آنکه پس از این تأکید، چندی قبل نیروهای خارجی دوباره به عملیات شبانه شان شروع نموده و در پاسخ به انتقاد شماری از مقام های حکومت افغانستان گفتند که این عملیات با هماهنگی کامل نیروهای افغانی صورت می گیرد. به نوشته یکی از رسانه های خبری در ارتباط به موضوع امضای سند استراتیژیک«آمریکا می خواهد تا این همکاری ها در چوکات یک اعلامیه تنظیم گردد اما افغانستان تأکید دارد تا این سند در چارچوب پیمان عقد گردد.» هم اکنون از جو حاکم بر فضای سیاسی، اینگونه به نظر می رسد که شماری از کارشناسان و آگاهان سیاسی، باور دارند بیشتر موارد مطرح شده از سوی دولت افغانستان برای امضای این سند، از تعبیرهای گوناگون متأثر بوده و این امر خود تأثیر بدی را در این روند خواهد داشت.

در اثر وقوع یک حمله انتحاری در جنوب کشور دست کم پنج نفر کشته شدند و چندین تن دیگر نیز زخمی شدند. این حمله به روز سه شنبه هفته گذشته در ولایت قندهار به وقوع پیوست. اما متأسفانه قربانیان این حمله را بازهم افراد بی گناه تشکیل می دهد. ساعاتی پس از وقوع این انفجار مقام پولیس این ولایت اعلام کرد، چهار تن از قربانیان این حمله را کودکان تشکیل می دهد و در میان شانزده نفر زخمی، بیشتر افراد ملکی شامل اند. اما وقوع مکرر حملات انتحاری و تروریستی و انفجار های پی در پی، در حقیقت این پدیده خشن و وحشیانه را به موضوع عادی و روزمره تبدیل کرده است. به این دلیل اگر در کشوری که در آن صلح و امنیت برقرار است، حتا پس از روزها و ماه ها یک نفر کشته می شود، موضوع خیلی داغ و رسانه ای می شود و وقوع آن حادثه، از زاویه های گوناگون مورد بررسی و پردازش قرار می گیرد. در حالی که در افغانستان وقوع یک حمله انتحاری یا انفجاری که هر کدام دست کم منجر به کشته شدن چندین تن می گردد، یک موضوع عادی است. بدتر از همه اینکه، بیشتر قربانیان حملات انتحاری و تروریستی در افغانستان را افراد ملکی و بخصوص زنان و کودکان تشکیل می دهد. موضوعی که همواره با انتقاد نهادهای مختلف و از جمله کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان همراه بوده و بارها از ناتو و گروه های شورشی مسلح خواسته شده است تا در موقع عملیات نظامی، حیات مردمان ملکی را در نظر گیرند. با وجود این، اما آمار تلفات افراد ملکی در سراسر حملات و عملیات نظامی در سراسر خاک کشور، همچنان رو به افزایش است.

اخیرا هیاتی از حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار به کابل آمده و گفته شده که با حلقات مختلفی در دولت افغانستان و در میان نمایندگان جامعه بین المللی در مورد احتمال مصالحه وارد گفتگو شده است.

سرانجام با یک اقدام غیر منتظره، طالبان به گشایش دفتر شان در کشور قطر و اعلام تفاهم باجامعه جهانی بر سر موضوع صلح در افغانستان، اعلام موافقت کرد. در جریان هفته گذشته، گروه طالبان با صدور اعلامیه ای گفت «حالا آماده هستیم که در کنار حضور نیرومند خود در داخل کشور، برای تفاهم با جامعه جهانی در خارج دفتر سیاسی داشته باشیم و به همین منظور با برخی کشورها و از جمله قطر به صورت مقدماتی تفاهم کرده ایم.» در خبرنامه های خارجی از اعلامیه طالبان نقل قول شده است که گویا «برخی از رسانه ها و مقامهای غربی خبرهای "نگران‌کننده ای" را در مورد مذاکرات صلح مطرح کرده اند که این گروه آن را به شدت رد کرده است.» به گزارش رسانه ها، طالبان در این اعلامیه گفته است که در این خصوص« با دولت افغانستان سخنی به میان نیاورده اما به صورت واضحی گفته که در مذاکرات تنها دو طرف دخیل هستند و یکی از این طرفها "امارت اسلامی" طالبان و طرف دیگر آمریکا است.» پس از اعلام موافقت طالبان بر گشایش دفتر و همین تفاهم آغاز تفاهم با جامعه جهانی، حامدکرزی نیز از این تصمیم ابراز خرسندی کرده و طی اعلامیه ای به روز پنج شنبه هفته گذشته گفت: «جمهوری اسلامی افغانستان یک بار دیگر بر موقف همیشگی خود تاکید کرده و مذاکرات را یگانه راه برای رسیدن به صلح و بیرون آمدن از فضای جنگ و خشونت تحمیل شده بر ملت رنجدیده افغانستان می پندارد.» با وجود این، اما مسأله اساسی این است که قبلاً گفته شده بود، هرچند ابتکار این عمل به دولت آمریکا بر می گردد، اما دخالت شورای عالی صلح افغانستان و در کل دخالت خود افغانستان در تفاهم و گفت و گو با طالبان شرط حتمی گشایش دفتر طالبان است. چیزی که تاکنون عملی نشده و هنوز در ابهام قرار دارد.

سپردن مسئولیت زندان بگرام از نیروهای آمریکایی به حکومت افغانستان، از ماه ها قبل مطرح شده بود. این خواست البته از سوی حکومت افغانستان مطرح شده بود؛ اما به دلائل نه خیلی واضح تا اکنون نیز این درخواست به اجرا در نیامده است. زندان بگرام بزرگترین بازداشتگاه نیروهای آمریکایی در افغانستان است که در آن به تعداد بیشتر از هزار تن از کسانی که با طلبان و شبکه القاعده ارتباط دارند، زندانی اند. پنج شنبه هفته گذشته، دفتر ریاست جمهوری اعلام کرد که «تا یک ماه دیگر، مسئولیت زندان بگرام، از نیروهای آمریکایی به حکومت افغانستان منتقل می شود.» درخواست واگذاری مسئولیت این زندان به حکومت افغانستان از زمانی مطرح شد که بنا بر تحقیق و بررسی یک هیئت، نیروهای آمریکایی به شکنجه و رفتار غیر مسئولانه و قانونی در مقابل زندانیان متهم گردیدند. چیزی که این بار در اعلامیه ریاست جمهوری آمده است: «این گزارش از نقض قانون اساسی، سایر قوانین نافذ، کنوانسیون های جهانی و قوانین حقوق بشری در این زندان (بگرام) خبر داده است. رئیس جمهوری کشور به کمیسیون وظیفه سپرد تا از تاریخ پانزدهم جدی (دی) تا یک ماه دیگر، براساس توافقات قبلی، زندانیان بگرام و سایر زندانیانی را که در اختیار خارجی ها هستند، به شکل مکمل به حکومت افغانستان بسپارد تا از نقض بیشتر حاکمیت دولت افغانستان در این زمینه جلوگیری شود.» در حالی که اکنون بسیاری از کارشناسان پافشاری دارند «توانایی دولت افغانستان نیز برای نگهداری از زندانیان» ناکافی است و هیچ امید به بهتر شدن این وضعیت وجود ندارد. زیرا قضیه فرار بیش از پنجصد زندانی در چند ماه قبل از زندان قندهار تا حدود زیاد به اعتبار مسئولین زندان های افغانستان لطمه زده است و این مسأله خود موجب بی اعتمادی شده است. چیزی که البته خیلی بی ربط هم نیست.