مهدی زرتشت
ستون نویس روزنامه "اطلاعات روز"
لینک دائمی مقاله: http://www.etilaatroz.com/
ادامه حضور تعدادی از سربازان آمریکایی پس از
خروج نیروهای بینالمللی از افغانستان تا آخر سال جاری میلادی در چارچوب یک
توافقنامه امنیتی، یکی از مهمترین موضوعاتی بود که بخصوص از یک سال به اینسو،
اذهان دولت و مردم افغانستان را درگیر کرده بود. لویه جرگه امسال با رأی عموم به
امضای این پیمان موافقت کرد اما این پیمان تا زمان تشکیل دولت وحدت ملی، از سوی
کرزی بلاتکلیف باقی ماند. در دو دور انتخابات ریاست جمهوری امسال، وعده امضای این
پیمان امنیتی از سوی هریک از کاندیدا، یکی از شعارهای اصلی بود. زیرا در نظرسنجی
های غیر رسمی، اکثریت قریب به کل مردم افغانستان، خواهان امضای این سند بودند. با
این حال، سرانجام تیم انتخاباتی اشرف غنی مطابق وعده ای که داده بود، چند روز بعد
از مراسم ادای سوگند وفاداری، این پیمان امنیتی را در 30 ام سپتامبر میان دولت
جدید و ایالات متحده آمریکا امضاء کرد که بر طبق این پیمان، پس از خروج نیروهای
بین المللی، در حدود دوازده هزار و پنجصد سرباز خارجی در افغانستان باقی خواهند
ماند و علاوه بر آن، این سند ایجاد چندین پایگاه نظامی آمریکا را در مناطق ناامن
کشور، ضمانت می کند.
تعیین جدول خروج نیروهای نظامی بین المللی و از
جمله آمریکا از افغانستان، در میان کشورهای همسایه افغانستان و دورتر از آن-
روسیه- با انعکاس و اظهار نظرهای گسترده همراه بود. اما طرح یک پیمان دیگر که
ادامه حضور بخشی از سربازان خارجی که بیشتر شان آمریکایی هستند از سوی آمریکا آنهم
در زمان حساس دو دور انتخابات، تب حساسیت ها را به شدت بالا برد. این امر، تا حدی
قابل انتظار و طبیعی به نظر می رسد زیرا دور و بر افغانستان متحد با آمریکا را (به
جز پاکستان) همه کشورهایی تشکیل می دهد که روابط سیاسی شان با آمریکا یا به شدت
سرد و تنش آلود بوده است یا اینکه عده ای دستکم نقش غیرفعال را داشته اند در کنار
اینکه مناسبات سیاسی شان بیشتر متمایل و متأثر از سیاست دو ابرقدرت آسیایی- روسیه
و چین- بوده است. به این ترتیب، ایران- همسایه غربی افغانستان- نسبت به این
موافقنامه همواره با بدبینی نگاه کرده و در مقابلِ موضع غیر مشخص چین، روسیه تا
حال موقع خاص خود را داشته است. و پس از امضای این موافقنامه چند روز بعد از تشکیل
دولت وحدت ملی، خبرگزاری های روسیه پر بود از نقد و نظر سیاست مداران و کارشناسان
روسیه.
وزارت خارجه روسیه یک روز پس از امضای این سند،
در بیانیه رسمی خود نوشت که «انتظار دارند با اجرای این توافقنامه، کشور سومی
تهدید نشود.» این نهاد مهم دولت روسیه با تصریح اینکه «افغانستان کشوری مستقل
هست، هر تصمیمی را که بخواهد بگیرد مربوط به دولتمردان خود این کشور است و با شرکاء
خارجی خود هر موافقتنامه ای را هم که لازم بداند امضاء کند» اما در عین حال تأکید کرد که انتظار می رود «افغانستان در اجرای
مفاد توافقنامه های امضاء شده آگاهی کامل داشته
باشد، تا کشور سومی از آن احساس خطر نکند.» به این ترتیب، میخائل کروناووسکی
دپلومات سابقه دار روس که مدتی سفیر روسیه در کابل بوده است، با موضع تندتری اظهار
نظر کرد که «پیمان امنیتی افغانستان با آمریکا تضمین ثبات نیست.» او ضمن «نمادین»
خواندن این توافقنامه، افزود که «امنیت افغانستان فقط مردم خود این کشور می توانند
تضمین کنند.»
انتقاد مسکو بر سر چیست؟
جالب تر از همه
اینجاست که از یکسال به اینسو و همزمان با تغییرات و تبدلات اخیر در کشور، مقامات روسی همیشه از یک موضع دوگانه،
مسأله خروج یا ادامه همکاری آمریکا با افغانستان را مورد بحث قرار داده اند. بسیاری
از صاحبنظران و سیاستمداران روس تا قبل از امضای این توافقنامه، در نوشته ها و
مصاحبه های شان همواره بر این نکته انگشت می گذاشتند که خروج کامل نیروهای
آمریکایی و قطع همکاری از سوی آمریکا، ممکن است دولت نوپای افغانستان را متزلزل
کند و خطر نفوذ و گسترش طالبان و تمام گروه های تروریستی و افراط گرایان دینی را
بیش از پیش جدیتر کند. اما در عین حال، این مقامات همواره مخالفت و بدبینی شان را
نسبت به حضور آمریکا در افغانستان، در سطوح مختلف ابراز داشته اند در حالی که این
انتقادها جز تکرار چند واقعیت، چیزی نوی در خود نداشته است.
میخائیل کروناووسکی
برای دفاع از حقانیت اظهار نظرش گفته است که «آمریکا وعده تامین امنیت در افغانستان
را داده، اما 13 سال گذشته نشان داد که نه آمریکا، بلکه مردم خود افغاستان فقط می توانند
ابزار تامین امنیت باشند.» واضح است که ناکامی دولت کرزی در 13 سیزده گذشته، نه
تنها به آمریکا ربطی نمی گیرد که این کشور را نیز مورد پرسش های جدی قرار می دهد. اینکه
چرا طی سیزده سال امنیت تأمین نشد، چرا طالبان روز به روز قدرتمندتر شدند، چرا
گراف تولید و قاچاق مواد مخدر پایین نیامد، و ده ها چرای دیگر، همه سوالاتی است که
قبل از اینکه دولت کرزی را به باد انتقاد بگیرد، متوجه دولت آمریکا به عنوان نزدیک
ترین متحد دولت افغانستان است. علاوه بر این، مسائلی چون قاچاق مواد مخدر به
کشورهای روسیه و آسیای میانه و همین طور گسترش افراط گرایی اسلامی و خطر تازه از
نفوذ دولت اسلامی «داعش»، از مهم ترین نگرانی های روسیه است که نقش فعال رهبری
کشورهای عضو سابق شوروی را اکنون دارد و خود را قوی ترین مسئول و مبتکر حفظ ثبات و
امنیت این منطقه از آسیا می داند.
عوامل استراتیژیک
با وجود این، اما
پس منظر این انتقادها را مسأله مهم تری تشکیل می دهد. م. کروناووسکی دیپلومات
باسابقه روسیه گفت که «اما در وضعیت ژئوپولیتیک کنونی حضور نیروهای خارجی در کشورهای
همسایه روسیه موجب افزایش نگرانی ها می شود .» و همچنین اذعان داشت که «در حال حاضر روابط میان امریکا و روسیه متشنج است و حضور نیروهای
امریکایی در هر منطقه به ویژه درمرزهای نزدیک روسیه وضعیت را جدی تر می کند.» چندی
قبل نیز معاون نخست مرکز تکنولوژی های سیاسی روسیه- الکسی ماکارکین- در مقاله
اختصاصی اش در ارتباط به مسائلی چون انتخابات جدید در افغانستان و مسائل حاشیه ای
آن، خاطر نشان کرد که یکی از مهم ترین اولویت هایی که دولت غنی باید به آن توجه
کند، حفظ و تأمین روابط دیپلوماتیک با کشورهای منطقه ای و «بازیگران جهانی و از
جمله روسیه» است.
با این حال، می
توان گفت که تمام انتقادهای مقامات روسیه، از نگرانی این کشور در ارتباط به مسأله
افغانستان ناشی می شود. مسکو با پیشفرض بدبینانهتری نسبت به سیاست های آمریکا و
متحدین غربی اش در مسائل کشورهای آسیایی و از جمله افغانستان و حتا مسأله اوکراین،
اعتمادش را نسبت به غربی ها بیش از پیش از دست داده است. بحث روی ثبات افغانستان
در آینده های نزدیک، یکی از مهم ترین موضوعات رهبران سازمان همکاری شانگهای بود.
این مسأله خود نشان داد که مسکو تقریباً به هیچ همکار غربی جز خودش، باور و اعتماد
ندارد و به این ترتیب، خود در تلاش است تا به مرور زمان، موضع اش را عملاً تثیبت
کند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر